Athro sefydliad ôl-16 arbennig annibynnol

Os bydd athro mewn sefydliad ôl-16 arbennig annibynnol yn ymgymryd ag un neu fwy o’r gweithgareddau canlynol, rhaid eu bod wedi cofrestru yng nghategori’r athro sefydliad ôl-16 arbennig annibynnol:

• cynllunio a pharatoi addysg a hyfforddiant i ddysgwyr
• cyflwyno addysg a hyfforddiant i ddysgwyr (gan gynnwys trwy ddysgu o bell neu dechnegau â chymorth cyfrifiadur)
• asesu neu adrodd ar ddatblygiad a chynnydd disgyblion
• ymgymryd ag uwch rôl arwain yn rheoli addysgu a dysgu mewn sefydliad ôl-16 arbennig annibynnol

Mae’r gofynion hyn yn berthnasol hefyd i weithwyr eraill a allai ymgymryd ag un o’r gweithgareddau uchod o fewn y sefydliad, fel:

• athrawon cyflenwi
• athrawon ysgol peripatetig
• staff sy’n cael eu talu fesul awr
• gweithwyr ymweliadol fel tiwtoriaid cerddoriaeth, hyfforddwyr chwaraeon sy’n darparu gwersi fel rhan o ddarpariaeth y cwricwlwm. (Nid yw hyn yn berthnasol os ydynt yn sesiynau gwirfoddol ar ôl ysgol).

Gweithwyr cymorth dysgu sefydliad ôl-16 arbennig annibynnol

Os bydd gweithiwr cymorth dysgu mewn sefydliad ôl-16 arbennig annibynnol yn cynorthwyo â darparu un neu fwy o’r gweithgareddau canlynol, mae’n rhaid iddynt gofrestru yng nghategori’r gweithiwr cymorth dysgu mewn sefydliad ôl-16 arbennig annibynnol:

• cynllunio a pharatoi addysg a hyfforddiant i ddysgwyr;
• cyflwyno addysg a hyfforddiant i ddysgwyr (gan gynnwys trwy ddysgu o bell neu dechnegau â chymorth cyfrifiadur);
• asesu datblygiad a chynnydd dysgwyr;
• adrodd ar ddatblygiad a chynnydd dysgwyr;

Mae’r gofynion hyn yn berthnasol i weithwyr eraill hefyd a allai ymgymryd â’r rôl gymorth, fel gweithiwyr cymorth dysgu sy’n cyflenwi.

Nid yw cofrestru’n berthnasol i staff sy’n ymgymryd â rôl weinyddol yn unig yn y sefydliad ôl-16 arbennig, neu lle nad ydynt yn rhyngweithio â disgyblion yn rhinwedd rôl addysgu neu ddysgu.

Mae pedwar categori cofrestru sy’n berthnasol i ymarferwyr sy’n gweithio yn y sector addysg bellach (AB) yng Nghymru:

• penaethiaid ac uwch arweinwyr mewn addysg bellach
• athro addysg bellach
• gweithiwr cymorth dysgu addysg bellach
• ymarferwr dysgu seiliedig ar waith

Penaethiaid ac uwch arweinwyr AB

Dylai sefydliadau AB sicrhau bod unigolyn sy’n rheoli addysgu neu ddysgu mewn, neu ar gyfer, sefydliad AB, yng Nghymru wedi’i gofrestru.

Diffinnir addysg bellach fel addysg (heblaw addysg uwch) sy’n addas i ofynion pobl sydd dros oed ysgol gorfodol (dros 16 oed).

Diffinnir pennaeth ac uwch arweinydd addysg bellach fel unigolyn sy’n rheoli addysgu a dysgu mewn, neu ar gyfer, sefydliad AB yng Nghymru, nad yw ar gontract darlithydd.

Byddai angen i’r rhai sy’n dod o fewn y diffiniad uchod, ond sydd hefyd yn darlithio, gofrestru yng nghategori’r athro AB, a phennaeth ac uwch arweinydd AB, i ymgymryd â’u gwaith. 

Sylwch, nid oes cymhwyster gofynnol ar gyfer cofrestru fel pennaeth neu uwch arweinydd AB.

Athrawon AB

Mae athrawon AB yn cynnwys:

• unrhyw unigolyn sy’n cael ei gyflogi gan sefydliad AB ar gontract darlithwyr, boed hynny ar sail amser llawn, rhan-amser, dros dro, tymor sefydlog neu ar gyfradd fesul awr
• unigolyn sy’n cael ei gyflogi ar raddfa rheolwr, ond sy’n ymgymryd â darlithio neu addysgu wedi’i drefnu mewn, neu ar gyfer, sefydliad AB, ni waeth faint o oriau sydd ynghlwm na pha mor fyr y gall y tymor darlithio neu addysgu fod
• unigolyn sydd â chontract rhan-amser fel darlithydd AB, a chontract rhan-amser arall fel gweithiwr cymorth dysgu AB
• staff asiantaeth sy’n ymgymryd â dyletswyddau darlithio/addysgu, heb gontract dros dro neu barhaol gyda sefydliad AB

Mae rheoliadau’n datgan fod rhaid i unrhyw ymarferwyr sydd wedi cofrestru fel athro addysg bellach ddal o leiaf  un o’r cymwysterau sydd wedi’u rhestru yn yr atodlen sydd ynghlwm.

Os nad oes gan ymarferwyr un o’r cymwysterau sydd wedi’u rhestru yn yr atodlen, rhaid iddynt gyflawni cymhwyster priodol o fewn y cyfnodau canlynol:

• tair blynedd o’r dyddiad pan ddechreuont weithio tuag at y cymhwyster, pan fo’r ymarferydd yn cael ei gyflogi ar sail amser llawn
• pum mlynedd o’r dyddiad pan ddechreuont weithio tuag at y cymhwyster, pan fo’r ymarferydd yn cael ei gyflogi ar sail rhan-amser

Os nad yw’r ymarferydd yn cyflawni’r cymhwyster gofynnol o fewn y cyfnod hwn, ni fydd yn gymwys mwyach i gofrestru gyda CGA fel athro AB.

Gweithwyr cymorth dysgu AB

Gall gweithiwr cymorth dysgu AB fod yn unigolyn a gyflogir gan sefydliad AB (nad yw ar gontract darlithwyr) i ddarparu unrhyw rai o’r gwasanaethau cymorth a amlinellir yn y Ddeddf, lle mae’r unigolyn yn ymwneud yn uniongyrchol â darparu dysgu, boed hyn ar sail amser llawn, rhan-amser, dros dro, tymor sefydlog neu ar gyfradd fesul awr. Gallai hyn gynnwys cynorthwyydd cymorth dysgu, hyfforddwr, arddangoswr, technegydd, anogwr dysgu neu lyfrgellydd a all gynorthwyo myfyrwyr ag unrhyw ddysgu.

Gallai hwn hefyd fod yn unigolyn nad yw ar gontract darlithwyr ac sy’n ymgymryd ag ychydig o ddarlithio yn ogystal â’i rôl bresennol nad yw’n ddarlithiwr er mwyn cyflenwi yn absenoldeb athro AB dan gontract. Byddai hyn yn cynnwys pob gweithiwr (gan gynnwys staff cymorth busnes) a allai dderbyn ychwanegiad neu debyg i ymgymryd â dyletswyddau o’r fath. Fodd bynnag, os bydd unigolyn yn cael ei roi ar gontract darlithwyr yn nes ymlaen, byddai angen iddo/iddi fod wedi cofrestru yng nghategori’r athro AB yn lle hynny. 

Hefyd, maent yn cynnwys staff asiantaeth sy’n darparu gwasanaethau cymorth gweithiwr cymorth dysgu AB heb gontract dros dro neu barhaol gyda sefydliad AB.

Hefyd, unrhyw un sydd eisoes wedi cofrestru mewn categori arall gyda CGA, ond sy’n darparu gwasanaethau cymorth gweithiwr cymorth dysgu AB. Mae angen i’r holl staff fod wedi cofrestru yn y categori neu’r categorïau cofrestru ar gyfer y gwaith a wnânt.

Mae rheoliadau’n datgan y dylai darparwyr dysgu seiliedig ar waith sicrhau bod pob ymarferydd dysgu seiliedig ar waith sy’n darparu addysg neu hyfforddiant mewn amgylchedd dysgu seiliedig ar waith, fod wedi cofrestru gyda CGA cyn dechrau gweithio.

Diffinnir dysgu seiliedig ar waith fel ‘addysg neu hyfforddiant a ddarperir i bobl 16 oed neu uwch (p’un a ydynt yn cael eu darparu i bobl o dan 16 oed ai peidio), er mwyn datblygu gwybodaeth a sgiliau sy’n berthnasol i grefft, galwedigaeth neu gyflogwr penodol’.

Diffinnir ymarferydd dysgu seiliedig ar waith fel unigolyn sy’n darparu, neu sy’n dymuno darparu, gwasanaethau ymarferydd dysgu seiliedig ar waith.

Diffinnir gwasanaethau ymarferydd dysgu seiliedig ar waith fel a ganlyn:

• cydlynu a darparu dysgu seiliedig ar waith
• asesu gwybodaeth a sgiliau dysgwyr

Enghreifftiau o rolau y mae angen cofrestru ar eu cyfer

Nid yw’r rhestr yn derfynol. Gan ddefnyddio’r diffiniadau a ddarparwyd, mae angen i gyflogwyr ystyried y rôl wirioneddol y mae unigolyn yn ymgymryd â hi ac nid dim ond teitl ei swydd.

Rolau y mae angen cofrestru ar eu cyfer:

• aseswyr
• hyfforddwyr
• darparwyr dysgu
• hyfforddwyr
• mentoriaid
• y rhai sy’n cydlynu’r gwaith o ddarparu dysgu seiliedig ar waith:
  • rolau rheoli/arwain
  • staff sicrhau ansawdd
• rhai unigolion hunangyflogedig sy’n cael eu darparu gan sefydliad allanol (gweler isod)

Mae’r rolau nad oes angen cofrestru ar eu cyfer yn cynnwys:

• staff gweinyddol
  • gweinyddwyr mewn swyddfa
  • cymorth systemau TG
  • adnoddau dynol
  • cyllid
• staff gwerthu a marchnata
• gwirfoddolwyr di-dâl

Mae’n rhaid i ymarferydd fod wedi cofrestru yng nghategori neu gategorïau’r rôl/rolau y mae’n ymgymryd â nhw. Er enghraifft, os yw’r gweithiwr yn gweithio ar sail rhan-amser fel ymarferydd dysgu yn y gwaith ac yn rhan-amser fel athro AB, rhaid i’r gweithiwr gofrestru ym mhob categori perthnasol. Fodd bynnag, dim ond un ffi gofrestru y byddai’n ei thalu.

Mae’r rheoliadau’n datgan bod unrhyw weithiwr ieuenctid sy’n dal un o’r cymwysterau cydnabyddedig , neu weithiwr cymorth ieuenctid sy’n dal un o’r cymwysterau cydnabyddedig , neu sy’n gweithio tuag at un o’r cymwysterau,  yn gorfod cofrestru gyda CGA cyn dechrau gweithio ar gyfer neu ar ran corff perthnasol.

Ystyr corff perthnasol yw:

1. awdurdod lleol yng Nghymru
2. corff llywodraethu ysgol
3. sefydliad addysg bellach yng Nghymru
4. corff gwirfoddol, i’r graddau bod y gwasanaethau datblygu ieuenctid sy’n cael eu darparu ar gyfer neu ar ran y corff gwirfoddol yn cael eu darparu i bobl yng Nghymru

Mae gweithiwr ieuenctid yn unigolyn sy’n darparu (neu sy’n dymuno darparu) gwasanaethau datblygu ieuenctid ac sy’n meddu ar o leiaf un o’r cymwysterau sy’n cael eu pennu fel gweithiwr ieuenctid.

Mae Gweithiwr Cymorth Ieuenctid yn unigolyn sy’n darparu (neu sy’n dymuno darparu) gwasanaethau datblygu ieuenctid, ac sy’n meddu ar o leiaf un o’r cymwysterau sy’n cael eu pennu fel gweithiwr cymorth ieuenctid. 

Diffinnir gwasanaethau datblygu ieuenctid fel gwasanaethau:

1. sy’n cael eu darparu’n bennaf i unigolion nad ydynt yn iau nag 11 ac nad ydynt yn hŷn na 25 oed, ac
2. sy’n hyrwyddo:
   1. datblygiad sgiliau neu wybodaeth unigolion o’r fath
   2. datblygiad deallusol, emosiynol neu gymdeithasol unigolion o’r fath

Mae’n rhaid i ymarferwyr sydd eisiau cofrestru gyda CGA fel gweithiwr ieuenctid cymwysedig, neu weithiwr cymorth ieuenctid cymwysedig, ddarparu tystiolaeth bod ganddynt un o’r cymwysterau gorfodol pan fyddant yn gwneud cais i gofrestru.

Gall ymarferwyr sy’n gweithio tuag at un o’r cymwysterau sydd wedi’u rhestru wneud cais am gofrestru dros dro gyda CGA tra byddant yn gweithio tuag at eu cymhwyster.

Sylwch fod Llywodraeth Cymru wedi diwygio’r rheoliadau ym mis Mai 2023, a wnaeth ddileu cymwysterau cymorth ieuenctid lefel 2 o’r rhestr o gymwysterau cymwys. Yn sgil hynny, nid yw unigolion sydd wedi cymhwyso i lefel 2 yn gymwys mwyach i gofrestru gyda CGA. Bydd angen i’r unigolion sydd wedi cofrestru’n hanesyddol gyda CGA gyda chymhwyster lefel 2 gyflawni’r cymhwyster lefel 3 cyn Mai 2025; bydd y rhai nad ydynt yn cyflawni lefel 3 yn cael eu dileu o’r gofrestr ym mis Mai 2025.

Gweithwyr ieuenctid cymwysedig, neu weithwyr cymorth ieuenctid cymwysedig nad ydynt wedi cofrestru gyda CGA

Os bydd cyflogwr yn cyflogi gweithiwr ieuenctid cymwysedig neu weithiwr cymorth ieuenctid cymwysedig sydd heb gofrestru i ymgymryd â’r gwasanaethau a ddiffinnir, maent yn torri’r gyfraith.

Mae’n bosibl y bydd cyflogwr yn canfod nad yw gweithiwr neu ddarpar weithiwr wedi cofrestru.

Os bydd y gweithiwr ieuenctid neu’r gweithiwr cymorth ieuenctid yn gymwys i gofrestru ond ndd ydynt wedi cofrestru, ni allant ddechrau gweithio hyd nes byddant wedi cofrestru. Mewn achosion o’r fath, dylai’r cyflogwr/darpar gyflogwr hysbysu’r ymgeisydd y dylent wneud cais i gofrestru gyda CGA.

Os na all gweithiwr ieuenctid cymwysedig neu weithiwr cymorth ieuenctid cymwysedig gael eu cofrestru oherwydd cyfyngiadau, ni ddylent gael eu gyflogi.