Cyngor y Gweithlu Addysg

Ffôn: 029 2046 0099 | E-bost: gwybodaeth@cga.cymru | Twitter link@ewc_cga | yt icon mono dark YouTube

meeting
Sôn
Sôn

Tim Opie: Lles Emosiynol a Meddyliol a thrawma - Beth yw cyfraniad Gwaith Ieuenctid?

Tim Opie2Er ei bod hi’n drueni ei fod wedi dod yn flaenoriaeth genedlaethol, ar hyn o bryd mae ffocws mawr ar les plant a phobl ifanc, yn sgil tystiolaeth gynyddol bod cenhedlaeth o’n pobl ifanc ni’n profi anawsterau wrth ymdopi ag amrywiol heriau eu bywydau.

Mae’n cael ei dderbyn yn gyffredinol fod pobl ifanc heddiw’n profi bywydau llawer mwy cymhleth a chyflym - ac mae disgwyl iddyn nhw ymdopi â nhw - na chenedlaethau’r gorffennol, ac mae dyfodiad diweddar y cyfryngau cymdeithasol yn golygu bod bron popeth sy’n cael ei gofnodi neu ei ysgrifennu ar gael ar unwaith. Gall hyn wrth gwrs gael effaith gadarnhaol neu negyddol a’r allwedd i oresgyn yr ymosodiad anferth hwn ar y synhwyrau a’r dewis eang hwn yw addysg - deall canlyniadau a dysgu sut i wneud dewisiadau gwybodus.

Profiadau Niweidiol mewn Plentyndod

I rai, mae lefel gyffredinol o arweiniad a chymorth yn ddigon i ddygymod â’r pwysau hwn ar fywyd. I eraill (sy’n profi digwyddiadau mwy difrifol a thrawmatig), mae angen lefelau uwch o gymorth a hyd yn oed ymyraethau therapiwtig. Fel rhan o’r ymateb i hyn, mae’r sector Gwaith Ieuenctid wedi bod yn gweithio’n agos gyda nifer o randdeiliaid ac arbenigwyr eraill er mwyn gwella sgiliau’r gweithlu Gwaith Ieuenctid wrth iddynt gynorthwyo pobl ifanc sydd wedi cael profiadau niweidiol mewn plentyndod (ACE) a thrawma. Ochr yn ochr â’r sector tai ac ysgolion, mae’r Gweithlu Ieuenctid wedi ei bennu gan Cymru Well Wales (mudiad o sefydliadau llawn cymhelliant sydd wedi ymrwymo i weithio gyda’i gilydd heddiw i sicrhau iechyd gwell i bobl Cymru fory) yn sector blaenoriaeth i fynd i’r afael â chodi ymwybyddiaeth a derbyn hyfforddiant gan Ganolfan ACE. Mae’r sector wedi bod yn gweithio’n agos gyda Chanolfan ACE i gynllunio a chyflwyno hyfforddiant cychwynnol ac, ym mis Hydref, ddigwyddiadau hyfforddi’r hyfforddwr.

Gwella o Drawma

Yn ddiweddar hefyd, mae Grŵp Prif Swyddogion Ieuenctid Cymru (PYOG), ar y cyd â Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru (WLGA), wedi comisiynu hyfforddiant dau ddiwrnod dwys ar gyfer dros 100 o Weithwyr Ieuenctid awdurdod lleol yn y Trauma Recovery Model, sef ymagwedd sy’n “cyflwyno cyfres o haenau o ymyrraeth sy’n cael eu trefnu yn unol â’r angen o ran datblygiad ac iechyd meddwl”.

Yn sgil hyn, maent wedi datblygu mwy o ymwybyddiaeth o’r dulliau ac ymchwil mwyaf diweddar o ran adnabod ymddygiad a rheoli ymddygiad yn ogystal â lefel uwch o ddealltwriaeth o’r dystiolaeth ddiweddaraf gan wyddorau niwrolegol, yn enwedig datblygiad meddwl plentyn a pherson ifanc a sut y gall trawma effeithio arno. Mae tair agwedd i’r hyfforddiant:

  • Mae’r nodwedd ganolog sydd yng nghanol triongl y model yn ymwneud â sut mae’r person ifanc o dan sylw yn ymddwyn.
  • Mae’r model hefyd yn tynnu sylw at yr angen datblygiadol sylfaenol a’r...
  • Math o ymyrraeth sydd fwyaf addas wrth fynd i’r afael â’r angen o fewn y lleoliad preswyl

Yn yr un modd ag athrawon, mae ymarferwyr Gwaith Ieuenctid ar y ‘llinell flaen’ o ran ymgysylltu â phobl ifanc, gwrando arnyn nhw, eu haddysgo a’u meithrin. Er bod nifer o ddulliau gwerthfawr o ymgysylltu â phobl ifanc yn dod o dan y term cyffredinol Gwasanaethau Cymorth Ieuenctid, mae gwaith ieuenctid ar gael i bob person ifanc rhwng 11-25 oed a’i brif bwrpas yw:

“galluogi pobl ifanc i ddatblygu’n gyfannol, gan weithio gyda nhw i hwyluso eu datblygiad personol, cymdeithasol ac addysgol, er mwyn eu galluogi i ddatblygu eu llais, dylanwad a lle mewn cymdeithas a chyrraedd eu llawn botensial.” (Safonau Galwedigaethol Cenedlaethol Gwaith Ieuenctid).

Mae’n seiliedig ar ymgysylltiad gwirfoddol a chaiff ei gyflwyno trwy ddulliau addysg ffurfiol ac anffurfiol yn ystod y cyfnod o drawsnewid o blentyn i oedolyn.

Hunan-barch, hunan effeithiolrwydd, gwytnwch a thwf emosiynol

Mae gwasanaethau ieuenctid yn gweithredu fel gwasanaeth ataliol pwysig gan yn aml rwystro person ifanc rhag cyrraedd sefyllfa ddifrifol ble bydd angen ymyraethau pellach e.e. pan fydd angen gwasanaethau cymdeithasol, tai, CAMHS, yr heddlu ac ati. Drwy weithio’n agosach gyda pherson ifanc, a’i helpu i gael pen ffordd drwy ei anawsterau a’i brofiadau, bydd yr angen am ymyraethau mwy dwys a drud yn cael eu hosgoi yn aml.

Caiff nifer o alluoedd cymdeithasol, ffactorau gwytnwch a ffactorau hunanreoleiddio eu dysgu wrth weld a gwneud, trwy brofi a thrwy fethu yn ogystal â llwyddo - y gallu i ymdopi â methiant, dod yn ôl yn dalog a dysgu o’r profiad. Mae gwaith ieuenctid nid yn unig yn darparu cyfleoedd i bobl ifanc rhwng 11-25 oed i adeiladu ac ailadeiladu agweddau ar eu bywydau, myfyrio a gwerthuso, mae hefyd yn darparu rhaglenni dysgu yn eu rhinweddau eu hunain gan ddefnyddio technegau mewn amgylcheddau cefnogol sy’n cynnig dewis arall i bobl ifanc wrthi iddyn nhw geisio cyflawni eu llawn botensial. “...mae cael cyfleoedd sy’n gadarnhaol yn gymdeithasol i arddangos dewrder - trwy chwaraeon, drama, ymgysylltu dinesig neu gefnogi cyfiawnder cymdeithasol - yn debygol o fod wedi cynyddu effeithiau cadarnhaol yn ystod y cyfnod datblygu (llencynnaidd) hwn. Efallai y bydd profiadau o’r fath nid yn unig yn atal llwybrau gwrthgymdeithasol a hunan-niweidio, ond efallai’n hyrwyddo llwybrau iach a datblygu hunaniaeth yn ogystal.”1

Fodd bynnag, mae nifer o bobl ifanc sy’n defnyddio gwasanaethau ieuenctid eisoes wedi dadgysylltu oddi wrth wasanethau prif ffrwd ac maent yn aml yn agored i niwed. Mae rhai dan ofal gwasanaethau iechyd meddwl plant a phobl ifanc (CAMHS) neu’r gwasanaethau cyhoeddus ar hyn o bryd, efallai bod angen i eraill fod felly ond nid oes ganddyn nhw’r ysgogiad na’r gallu i chwilio am help. Yn ogystal â chynorthwyo pobl ifanc i ddod yn hunangynhaliol ac yn gyd-ddibynnol, mae gweithwyr ieuenctid hefyd yn eiriolwyr cymwys, yn gweithredu er lles gorau’r person ifanc wrth gynorthwyo datblygu sgiliau’r unigolyn hwnnw.

Tim Opie, Swyddog Polisi Dysgu am Oes (Ieuenctid), Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru

Edrych ymlaen at ganlyniadau eleni - Jo Richards, Cymwysterau Cymru

Jo RichardsGall mis Awst fod yn fis llawn straen i unrhyw un sydd ag arddegwyr yn y cartref.

Ni waeth beth yw’r tymheredd y tu allan, nid yw’n cymharu â disgwyliad cyffrous pobl ifanc 16 ac 18 oed sy’n aros am eu canlyniadau TGAU a Safon Uwch.

Roedd Haf 2017 yn drobwynt ym maes addysg. Dyna'r adeg y gwnaeth disgyblion sefyll chwe arholiad TGAU a 14 o arholiadau Safon Uwch a gynlluniwyd yn benodol ar gyfer Cymru am y tro cyntaf.

Ond yr hyn sy'n gwneud 2018 yn arbennig yw'r ffaith y byddwn yn gweld hyd yn oed mwy o gymwysterau TGAU, UG a Safon Uwch newydd, diwygiedig, yn cael eu harholi a'u dyfarnu am y tro cyntaf yng Nghymru.

Gan fod mwy o gymwysterau newydd yn cael eu dyfarnu am y tro cyntaf yr haf hwn, ein blaenoriaeth yw sicrhau nad yw dysgwyr yn wynebu mantais nac anfantais annheg ac y caiff y safon berthnasol ei chynnal.

TGAU

Caiff 15 o gymwysterau TGAU eu dyfarnu am y tro cyntaf yr haf hwn. Yn yr un modd â'r pynciau hynny a ddyfarnwyd am y tro cyntaf yn 2017, bydd CBAC yn cario safonau ymlaen o'r hen gymwysterau. Felly yn gyffredinol, mae'n golygu lle bo carfan 2018 yn debyg i garfan 2017, rydym yn disgwyl canlyniadau tebyg ar gyfer graddau A, C ac F ar y cyfan.

Gwnaethom gyhoeddi nifer y cofrestriadau dros dro ar gyfer arholiadau TGAU, UG a Safon Uwch yr haf hwn ar 24 Mai 2018. Mae'r data hyn yn rhoi awgrym cynnar i ni o newidiadau mewn patrymau cofrestru, sy'n ddefnyddiol wrth ddehongli'r canlyniadau.

Yr haf hwn, mae rhai newidiadau sylweddol i'w gweld i'r patrymau cofrestru yng Nghymru. Yn benodol, mae nifer y cofrestriadau Blwyddyn 10 ar gyfer TGAU Saesneg Iaith, TGAU Cymraeg Iaith a'r ddau gymhwyster TGAU Mathemateg wedi lleihau'n sylweddol ynghyd â chynnydd mewn cofrestriadau Blwyddyn 10 ar gyfer TGAU Llenyddiaeth Saesneg.

Y rheswm dros y lleihad mewn cofrestriadau yw'r newid i fesurau perfformiad ysgolion o haf 2019, a argymhellwyd gan Cymwysterau Cymru yn ei adroddiad ar gofrestriadau cynnar, sydd ond yn caniatáu i ganlyniad cyntaf myfyrwyr gyfrif.

Mae'r broses ddyfarnu yn canolbwyntio ar berfformiad myfyrwyr Blwyddyn 11, felly ni fydd y newidiadau hyn i gofrestriadau Blwyddyn 10 yn effeithio ar y broses o gynnal safonau. Ond mae'n debygol y bydd y newidiadau i'r garfan sy'n sefyll yr arholiadau hyn yn effeithio ar ganlyniadau'r haf yn gyffredinol.

Mae'n werth edrych ar wyddoniaeth yn fanwl, am ei fod yn bwnc sydd wedi gweld newidiadau mawr ar lefel TGAU.

Mae'r gyfres wyddoniaeth newydd yn cynnwys chwe chymhwyster: y pynciau gwyddoniaeth ar wahân (TGAU Bioleg, Cemeg a Ffiseg), TGAU Gwyddoniaeth (Dwyradd), TGAU Gwyddoniaeth Gymhwysol (Dwyradd), a TGAU Gwyddoniaeth Gymhwysol (Gradd Unigol).

Mae'r cymwysterau TGAU newydd mewn Bioleg, Cemeg a Ffiseg yn disodli'r hen gymwysterau gwyddoniaeth ar wahân yn y pynciau hyn.

Mae'r cymwysterau gwyddoniaeth dwyradd newydd – sy'n cyfrif fel dau gymhwyster TGAU – yn disodli'r hen gymwysterau TGAU Gwyddoniaeth a TGAU Gwyddoniaeth Ychwanegol.

Ychwanegwyd dau gymhwyster gwyddoniaeth gymhwysol newydd hefyd, un cymhwyster gradd unigol ac un cymhwyster dwyradd.

Mae nifer y cofrestriadau ar gyfer pob un o'r cymwysterau gwyddoniaeth wedi cynyddu ac mae'n debygol mai'r rheswm dros y cynnydd hwn yw'r newid i fesurau perfformiad ysgolion lle nad yw cymwysterau amgen heblaw am gymwysterau TGAU yn cyfrif mwyach.

Felly rydym yn disgwyl y bydd canlyniadau'r haf hwn yn wahanol i flynyddoedd blaenorol am fod y garfan o fyfyrwyr sy'n astudio cymwysterau TGAU gwyddoniaeth wedi newid yn sylweddol.

Mae'n werth cofio hefyd bod Cymru, Lloegr a Gogledd Iwerddon i gyd yn dilyn eu dulliau eu hunain. Yng Nghymru, rydym wedi cadw'r graddau A*-G ar gyfer cymwysterau TGAU y mae prifysgolion a chyflogwyr yn ymwybodol ohonynt ac yn eu deall. Yn Lloegr, caiff cymwysterau TGAU newydd eu graddio gan ddefnyddio system 9 i 1 tra bod Gogledd Iwerddon wedi cyflwyno gradd C* newydd.

Safon Uwch

Caiff 10 o bynciau Safon Uwch a chwe phwnc UG eu dyfarnu am y tro cyntaf yr haf hwn. Yn yr un modd â'r pynciau hynny a ddyfarnwyd am y tro cyntaf yn 2017, bydd CBAC yn cario safonau ymlaen o'r hen gymwysterau. Yn gyffredinol, lle bo'r garfan genedlaethol yn 2018 yn debyg i garfan 2017, rydym yn disgwyl canlyniadau tebyg ar gyfer graddau A ac E ar y cyfan.

Caiff cymwysterau eu diwygio i sicrhau y byddant yn addas ar gyfer y dyfodol ac mae codi ymwybyddiaeth o'r newidiadau yn rhan o'n rôl fel rheoleiddiwr.

Mae angen i ni sicrhau bod athrawon, dysgwyr a'r boblogaeth yn deall y rhesymau dros ddiwygio cymwysterau yng Nghymru yn llawn, a sut maent yn cymharu â newidiadau mewn mannau eraill yn y DU. O ganlyniad, rydym wedi llunio cardiau post ac erthyglau yn esbonio'r cymwysterau newydd hyn a'r broses arholi sydd ar gael ar ein gwefan.

Rydym hefyd wedi comisiynu cyfres o fideos wedi'u hanimeiddio i esbonio agweddau gwahanol ar ein gwaith. Mae'r cyntaf, sy'n edrych ar y broses marcio a dyfarnu, ar gael ar ein gwefan ac ar YouTube.

Yr un mor bwysig, rydym yn sicrhau bod y cymwysterau a astudir yng Nghymru o ansawdd uchel a'u bod yn fesur cywir, teg a dibynadwy o gyflawniad.

Mae'n golygu bod myfyrwyr yn parhau i astudio cymwysterau TGAU a Safon Uwch sydd o'r un maint ac sydd yr un mor anodd, p'un a ydynt yn eu sefyll yng Nghymru, Lloegr neu Ogledd Iwerddon. Er bod y cymwysterau newydd wedi'u diweddaru, maent yr un mor hygyrch â'r rhai hynny y maent yn eu disodli.

Rydym yn goruchwylio'r broses o ddyfarnu pob cymhwyster TGAU, UG a Safon Uwch yn ofalus er mwyn sicrhau y caiff myfyrwyr eleni eu trin yn yr un ffordd â myfyrwyr mewn blynyddoedd blaenorol. Mae'n golygu y gallant fod yn hyderus bod eu canlyniadau yn adlewyrchiad teg o'u perfformiad.

Jo Richards, Cyfarwyddwr Rheoleiddio, Cymwysterau Cymru

getting to know you youth workersFel rhan o'n cyfres 'Adnabod ein Cofrestreion', fe gwrddom ni â Gergo Daroczi a Chelsea Taylor o YMCA Abertawe fu'n sôn am eu gyrfaoedd ym maes gwaith ieuenctid, eu prosiectau diweddaraf a beth mae cofrestru yn ei olygu iddyn nhw.

Gareth Evans: Ydych chi’n ofni disgleirio?

Gareth EvansDaliodd taflen hyrwyddo fy llygad wrth i mi gerdded ar hyd coridorau fy mhrifysgol yn ddiweddar.

Yr hyn oedd yn cael ei hysbysebu oedd drama wedi’i harwain gan fyfyrwyr o’r enw: ‘Ofni disgleirio (Afraid to be brilliant)’.

Dydw i ddim yn gwybod beth oedd testun y ddrama (ymddiheuriadau i’r cynhyrchwyr) – ond daliodd fy sylw. Pam?

Oherwydd ei bod yn adleisio’r teimlad cynyddol ym myd addysg yng Nghymru bod athrawon yn rhy ddiymhongar ac yn amharod i dderbyn cydnabyddiaeth am y gwaith rhyfeddol maen nhw’n ei wneud ar gyfer ein plant.

Yn fy marn i, mae dau brif reswm dros hyn...

Yn gyntaf, mae rhywbeth cynhenid ‘Gymreig’ am fychanu ein cyflawniadau.

Nid yw’n rhan o’n cyfansoddiad i ganu clodydd neu hyd yn oed rhoi cyhoeddusrwydd i’r pethau rydym ni’n eu gwneud yn dda.
Rydym ni’n gwgu ar orfoleddu ac mae ymffrostio’n bechod difrifol.

Cefais wybod gan ffynhonnell ddibynadwy nad oedd y ceisiadau ar gyfer gwobrau addysgu cenedlaethol Cymru, a gyflwynwyd gan Lywodraeth Cymru y llynedd i dynnu sylw at ymarfer eithriadol, hanner mor eang ag y gallent, ac y dylent, wedi bod.

Ac rydw i hyd yn oed yn gwybod am benaethiaid sydd wedi gwrthod y cyfle i roi cyhoeddusrwydd i ragoriaeth mewn arolygiadau Estyn er mwyn peidio â chodi gwrychyn cydweithwyr.

Ond os na fydd ysgolion eu hunain yn dathlu perfformiad da, pwy fydd yn gwneud hynny?

Un o’r prif gwynion ynglŷn â newyddiadurwyr yw eu bod nhw’n cyfleu ‘newyddion drwg’ yn unig – ond gan nad yw arweinwyr y sector yn cynnig straeon cadarnhaol a gobeithiol iddyn nhw, beth arall allan nhw ei wneud?

Wedi dweud hynny, ni allwn ddibynnu ar y cyfryngau i siarad o blaid y proffesiwn, a rhaid i addysgwyr ymladd drostyn nhw eu hunain.

Rydym ni yng Nghymru’n gyflym i feirniadu a chystwyo, ac yn arafach o lawer i longyfarch a chanmol.

Ond, heb ddathlu arfer da neu rannu llwyddiant rhywun, dim ond un ochr o’r stori a glywir fyth.

Awgrymwyd ein bod ni yng Nghymru’n dioddef o ‘syndrom pabi tal’ - sy’n deillio o’n tuedd i ladd ar bobl yr ystyrir eu bod nhw’n rhy lwyddiannus neu adnabyddus.

Mae hynny’n wrthgynhyrchiol a rhaid i ni fod yn barod i ddysgu gan gydweithwyr ar draws y system.

Mae’r ail reswm, yn fy marn i, yn deillio o ddiffyg hyder a’r farn nad yw addysgu yng Nghymru yn ddigon cryf.

Ystyriwch, am eiliad, y newid aruthrol sy’n digwydd ym myd addysg yng Nghymru a’r her fawr sy’n wynebu’r rhai hynny sy’n gyfrifol am weithredu polisi newydd.

Anaml y mae’r proffesiwn addysgu’n cael llonydd i weithredu’n annibynnol ac yn cael amser a lle i fyfyrio ar bob agwedd ar y swydd a’i pherffeithio.

Yn lle hynny, mae athrawon mewn cyflwr o ansicrwydd parhaus; yn gorfod cydymffurfio â nifer o wahanol gyfarwyddiadau ac yn atebol i bob math o wahanol bobl.

Mae’r gofynion yn cynyddu, ac mae cwricwlwm cenedlaethol arweiniol Cymru yn cyflwyno safonau proffesiynol newydd, cymwysterau wedi’u teilwra a disgwyliad bod athrawon yn ‘ymwneud ag ymchwil’ ac yn ymrwymo i ddysgu parhaus.

Yn ei asesiad polisi cyflym o 2017, atgyfnerthodd yr OECD y syniad nad yw rhai athrawon yn ddigon parod eto i gyflawni’r weledigaeth a amlinellir yn Nyfodol Llwyddiannus.

Dywedodd “yn y dyfodol, bydd angen math gwahanol o weithiwr addysgu proffesiynol ar Gymru; un sydd â chryn dipyn yn fwy o gyfrifoldeb, un sy’n deall y ‘pam’ a’r ‘sut’ mewn perthynas ag addysgu yn ogystal â’r ‘beth’.”

Y farn gyffredinol yw bod addysgu wedi dod yn broffesiwn goddefol i raddau, gan ymateb i ddymuniadau ac anghenion llywodraeth ganolog a lleol, heb lawer o gyfle i dorri ei wys ei hun.

Mae’r Athro Graham Donaldson yn gwneud sylw tebyg yn y trosolwg i Ddyfodol Llwyddiannus, gan ddweud: “I lawer o athrawon ac ysgolion, y dasg allweddol yw cyflawni disgwyliadau allanol yn ffyddlon, sy’n arwain at leihau creadigrwydd ac ymatebolrwydd lleol i anghenion plant a phobl ifanc.”

Ond dyma’r prif bwynt – nid bai’r proffesiwn yw’r goddefoldeb hwn o bell ffordd.

Canlyniad 30 mlynedd o ragnodi ydyw a gorfod cydymffurfio â chwricwlwm anhyblyg nad yw’n rhoi llawer o gyfle i ddehongli, neu ddim cyfle o gwbl i wneud hynny.

Mae atebolrwydd lefel uchel a diwylliant ticio blychau a sbardunir gan brofion cenedlaethol wedi tywys athrawon ar hyd llwybr y byddai’n well gan lawer ei osgoi.

Mae’r system wedi creu’r amodau sydd wedi galluogi hyn i ddigwydd, ac mae addysgwyr ledled Cymru sy’n aros am gael eu rhyddhau o hualau cwricwlwm a ffurfiwyd cyn dyfodiad y We Fyd-eang.

Ni ddylai fod yn syndod bod y proffesiwn addysgu wedi datblygu’n gyflymach na’r amgylchedd y mae’n ymarfer ynddo.

Wrth i Ddyfodol Llwyddiannus ddatblygu, bydd darnau bach o ddysgu ar y cof, unffurfiaeth gyffredinol a meysydd pwnc cul gyda chanlyniadau penodol yn perthyn i’r gorffennol.

Ond nid mater syml fydd newid ffordd o feddwl o gydymffurfio i fynnu perchenogaeth ac arloesedd.

Bydd yn gorfodi llawer i gefnu ar y cyfarwydd a bydd yn cymryd amser i hen arferion newid.

Fe’m hatgoffwyd gan gydweithiwr yn yr Alban, a aeth trwy’r broses o weithredu’r Cwricwlwm ar gyfer Rhagoriaeth, fod “goresgyn syrthni yn eithaf anodd”.

Gwaethygir y syrthni hwn gan fygythiad arolygiadau ac ofn y bydd torri’n rhydd oddi wrth arferion sefydledig yn cael ei gosbi.

Bydd cynigion yr Athro Donaldson ar gyfer ailwampio arolygiaeth y genedl – sy’n ymwneud llawn cymaint ag ailystyried diben arolygu ag argymhellion lefel uchel – yn mynd rhywfaint o’r ffordd tuag at liniaru pryderon athrawon.

Mae cyd-ymddiriedaeth a chyd-ddealltwriaeth o’n rolau a’n cyfrifoldebau ein gilydd yn hanfodol os yw system addysg Cymru am symud ymlaen a chyflawni ein nodau a rennir yn effeithiol.

Does dim amheuaeth bod rhywfaint o wirionedd yn honiad yr OECD nad yw Cymru’n pwysleisio’r hyn y mae’n ei wneud yn dda yn ddigon cryf.

Rwy’n edrych ar wledydd sy’n gwneud yn dda fel Canada – a’i llu o arbenigwyr sy’n cyfleu neges gadarnhaol iawn ar draws y byd – ac yn meddwl tybed a ydyn ni’n gwneud digon i hyrwyddo ein system ar lwyfan byd-eang.

Tan yn ddiweddar, mae ein neges wedi bod yn un o wae; sgorau rhyngwladol sy’n gostwng, bwlch cynyddol rhwng safonau, a phroffesiwn penisel sy’n dioddef effeithiau’r hyn yr oedd yr OECD yn ei alw’n ‘flinder diwygio’.

Ond mae’r awyrgylch yn newid.

Mae athrawon wrth wraidd datblygu’r cwricwlwm ac mae ffurfio perthnasoedd wedi arwain at symbylu.

Mae ethos cydweithredol newydd yn sail i gynllun gweithredu uchelgeisiol Llywodraeth Cymru, Addysg yng Nghymru: Ein Cenhadaeth Genedlaethol, ac mae athrawon wedi cael llais.

Mae polisi’n cael ei ddatblygu mewn partneriaeth, nid mewn swyddfa gefn ym Mharc Cathays, ac mae’r ffordd newydd hon o weithio’n dechrau tynnu sylw pobl dramor.

Mae bwriad cadarnhaol Cymru wedi cael sylw mewn cynadleddau rhyngwladol a gynhaliwyd gan yr OECD a’i hyrwyddo dramor gan yr Athro Donaldson ac eraill sy’n arwain y ffordd wrth ddatblygu’r cwricwlwm.

Wrth annerch y seremoni Gwobrau Addysgu Proffesiynol fis diwethaf, dywedodd yr Ysgrifennydd Addysg, Kirsty Williams, fod Cymru’n denu diddordeb ar draws y byd – a rhaid i ni gydnabod yn well y camau mawr rydym ni’n eu cymryd.

Credaf yn gryf fod gan Gymru lawer i ymfalchïo ynddo ac, fel cenedl, bod rhaid i ni fod yn fwy parod i ddathlu’r arfer da sy’n digwydd yn feunyddiol yn ein hysgolion.

Mae digwyddiadau fel Cynhadledd Anelu at Ragoriaeth flynyddol yr Athrofa – sy’n cynnig llwyfan i fwy na 600 o athrawon dan hyfforddiant blaenorol a phresennol rannu eu cyflawniadau – yn taflu goleuni ar y gwaith gwirioneddol ysbrydoledig sy’n digwydd mewn ystafelloedd dosbarth yng Nghymru'

Mae’n bryd i ni gydnabod y gweithgarwch rhagorol hwn yn iawn – ond mae’n rhaid i’r rhai sy’n dal y sialc wneud hynny’n gyntaf.

Rhaid i athrawon yng Nghymru beidio ag ofni bod yn ddisglair.

Gareth Evans yw’r cyfarwyddwr polisi addysg yn yr Athrofa, Prifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant.

Michael Salvatori - Beth yw braint hunanreoleiddio a pham mae ymwybyddiaeth a dealltwriaeth y cyhoedd mor bwysig?

Cwestiynau da.

M SALVATORIPan gomisiynodd Coleg Athrawon Ontario cyn-Brif Ustus Ontario, Patrick LeSage, i adolygu ei arferion a’i brosesau disgyblu yn 2011, ysgogodd un arsylwad o’i adroddiad staff a chyngor y Coleg i fyfyrio a gweithredu. Dywedodd LeSage, yn syml: “Fe’m synnwyd gan gyn lleied y mae pobl yn ei wybod am rôl y Coleg, hyd yn oed ymysg aelodau’r proffesiwn addysgu.”

Mae llawer wedi digwydd ers yr adroddiad yn 2011 a’i argymhellion i gryfhau rôl y Coleg fel rheoleiddiwr ar gyfer y proffesiwn addysgu, sef braint sydd wedi bod ganddo ers dros 20 mlynedd. Er nad yw ei fandad creiddiol wedi newid yn ystod y cyfnod hwn, mae’r cyd-destun y mae’r Coleg yn rheoleiddio ynddo yn parhau i ddatblygu ac mae’r angen am gynyddu ymwybyddiaeth a dealltwriaeth y cyhoedd o’i waith er budd y cyhoedd wedi cynyddu. Fel rheoleiddiwr ystwyth, rydym wedi parhau i roi sylw manwl i’r tirlun rheoleiddio, i ddadansoddi a rhagweld tueddiadau a gweithredu ar sail hynny.

Fel cyrff rheoleiddio eraill yng Nghanada a ledled y byd, mae awdurdod y Coleg i hunanlywodraethu yn deillio o fandad deddfwriaeth y dalaith a ddiogelir yn Neddf Coleg Athrawon Ontario, sy’n gosod gofynion mynediad i’r proffesiwn a chyfrifoldeb y Coleg i gymhwyso’r gofynion hynny i broses ardystio dros 5000 o ymgeiswyr bob blwyddyn.

Mae’r Coleg, sydd â 243,000 o aelodau, hefyd wedi gosod Safonau Moesegol ar gyfer y Proffesiwn Addysgu a Safonau Ymarfer ar gyfer y Proffesiwn Addysgu, sy’n dylanwadu ar holl aelodau gweithredol y Coleg. Hefyd, mae’r Coleg yn achredu rhaglenni addysg athrawon dechreuol a chyrsiau cymhwyso ychwanegol, ac mae’n rheoli’r broses ddisgyblu i ymarferwyr sy’n croesi llinellau sefydledig o ran ymddygiad proffesiynol.

Mae’r Coleg wedi cyflawni ei ddyletswyddau rheoleiddio gydag effeithlondeb ac atebolrwydd i’r cyhoedd trwy gydol ei fodolaeth. Yn y blynyddoedd diweddar, mae’r Coleg wedi amlygu ac ymateb i dueddiadau sy’n gysylltiedig â thryloywder, cyd-destun cyfoes addysgu a dysgu, a diddordeb cynyddol y cyhoedd mewn gwybodaeth sy’n ymwneud â rheoleiddio addysgu.

Ym mis Medi 2015, er enghraifft, gwelwyd carreg filltir hanesyddol ym myd addysg yn Ontario, pan gyflwynwyd rhaglen addysg athrawon estynedig i adlewyrchu cyd-destun cyfoes addysgu a dysgu. Ar ôl ymgynghori helaeth ar y cyd â chyfadrannau addysg Ontario a’r Weinyddiaeth Addysg, datblygodd y Coleg ofynion ar gyfer achredu’r rhaglen estynedig hon, gan gynnwys:

  • dyblu hyd y rhaglen o ddau semester academaidd i bedwar;
  • cynyddu’r gofyniad addysgu ymarferol o 40 diwrnod i 80;
  • ehangu neu ychwanegu meysydd cynnwys craidd, fel integreiddio technoleg, iechyd meddwl, dibyniaeth a lles.

Roedd y newidiadau hyn ymhlith y mwyaf arwyddocaol ym maes addysg athrawon gychwynnol mewn 25 mlynedd.

Ar yr un pryd, ymdrechodd y Coleg i gyflwyno newidiadau i’w arferion ymchwilio a gwrandawiadau yn dilyn adolygiad annibynnol yr Ustus LeSage. Arweiniodd ei argymhellion, oedd yn canolbwyntio’n bennaf ar wella effeithlonrwydd a thryloywder, at fabwysiadu Deddf Diogelu Myfyrwyr Ontario. Mae’r Ddeddf a’i heffaith ar arferion y Coleg yn adlewyrchu cyd-destun presennol craffu manylach gan y cyhoedd a disgwyliadau tryloywder er budd y cyhoedd.

I wella tryloywder ac i ddiogelu myfyrwyr ymhellach, cyflwynwyd y newidiadau amlwg canlynol:

  • diddymu tystysgrif aelod yn orfodol mewn achosion o ganfod cam-drin rhywiol;
  • cyhoeddi crynodeb o bob gwrandawiad disgyblu gydag enw’r aelod;
  • awdurdod i gyhoeddi ar broffil yr aelod ar wefan y Coleg;
  • awdurdod i rannu gwybodaeth â bwrdd yr ysgol neu’r cyflogwr os bydd y person y gwnaed y gŵyn amdano/amdani yn peri risg uniongyrchol i fyfyriwr neu blentyn;
  • gwella’r amserlenni o ran ystyried ac ymchwilio i gŵynion.

Nid yw effaith newidiadau fel y rhai a amlinellir yn cael ei weithredu’n llawn heb ymwybyddiaeth y cyhoedd. Mae rheoleiddio er budd y cyhoedd yn golygu bod angen ymwybyddiaeth, ymgysylltiad a chymorth. Felly, mae’r Coleg wedi datblygu strategaeth gyfathrebu, gan gynnwys menter sy’n cyfathrebu’n glir â rhieni a’r gymuned ehangach am rôl a chyfrifoldebau’r Coleg.

Diffiniwyd mai llwyddiant y strategaeth oedd cynyddu’r canlynol ymysg y cyhoedd ac aelodau:

  • dealltwriaeth a pharch tuag at fandad a gwaith y Coleg
  • dealltwriaeth o’r ffordd orau o ryngweithio â’r Coleg
  • hyder yn y Coleg.

Mae’r fenter amlochrog, aml-flwyddyn, a gynhelir yn Saesneg a Ffrangeg, wedi cyflawni enillion pwysig. Yn ogystal â hysbysebion y talwyd amdanynt ar y radio a theledu, mae’r Coleg wedi datblygu cyfres o gyflwyniadau ar ei fandad, ac wedi rhannu gwybodaeth mewn ffordd weithredol i adeiladu dealltwriaeth a chyfranogiad mewn:

  • pwyllgorau ymglymiad rhieni ac ymddiriedolwyr bwrdd ysgolion rhanbarthol;
  • cynadleddau a symposia addysg;
  • digwyddiadau taleithiol yn ymwneud ag addysg neu rieni.

Mae grwpiau ffocws ac arolygon ymwybyddiaeth gyhoeddus dros y ddwy flynedd ddiwethaf wedi cadarnhau ein hymdrechion a’n llwyddiant. Rydym yn cydnabod, fodd bynnag, bod llawer o waith i’w wneud eto.

Wrth i’r cyd-destun cymdeithasol yr ydym yn rheoleiddio ynddo barhau i ddatblygu, rydym yn edrych ymlaen at gyfleoedd i alinio ein gwaith â’r cyd-destun hwn. Mae ymddiriedaeth yn un o safonau moesegol y Coleg, ac mae’n un o gonglfeini hyder y cyhoedd yn y proffesiwn a’n gwaith wrth ei reoleiddio. Bydd y Coleg yn ymdrechu i barhau i fod yn warcheidwad yr ymddiriedaeth gyhoeddus honno, a chyfathrebu’n eang am y fraint unigryw hon.

Dr. Michael Salvatori, OCT
Prif Swyddog Gweithredol a Chofrestrydd
Coleg Athrawon Ontario

Yn addysgwr, yn awdur ac yn ieithydd o ran gyrfa, Dr. Michael Salvatori yw Prif Swyddog Gweithredol a Chofrestrydd Coleg Athrawon Ontario, sef un o’r cyrff hunanreoleiddio mwyaf yng Nghanada.

Mae gan Dr. Salvatori ddoethuriaeth mewn Cwricwlwm, Addysgu a Dysgu, ac mae wedi gweithio fel athro Ffrangeg craidd ac athro trochi Ffrangeg, dirprwy bennaeth, pennaeth, Athro cynorthwyol a chyfarwyddwr adran gwasanaethau aelodaeth y Coleg yn ystod ei yrfa 30 mlynedd ym myd addysg.

Ac yntau’n rhugl mewn pedair iaith, mae Dr. Salvatori wedi ysgrifennu llawer o werslyfrau ac adnoddau i athrawon. Ar hyn o bryd, ef yw Llywydd Etholedig bwrdd cyfarwyddwyr y Cyngor Trwyddedu, Gorfodi a Rheoleiddio (CLEAR) a Llywydd bwrdd cyfarwyddwyr French for the Future.