Cyngor y Gweithlu Addysg

Ffôn: 029 2046 0099 | E-bost: gwybodaeth@cga.cymru | Twitter link@ewc_cga | yt icon mono dark YouTube

meeting
Sôn
Sôn

Dr Howard Williamson - O’r lleol i’r byd-eang: Ydy gwaith ieuenctid yn aeddfedu yng Nghymru?

HW2Fe ddes i’n weithiwr ieuenctid ar ddamwain yn fy arddegau, pan adeiladwyd canolfan gymunedol yng nghornel ein parc ‘ni’. Roedden ni’n cynnal ein clwb ieuenctid ein hunain bob nos Iau, gyda’r rhybudd y bydden ni’n cael ein gwahardd pe byddai unrhyw gwynion. Gan mai fi oedd yr aelod o’r ‘bois yn y parc’ â’r ddawn siarad, fe gymerais gyfrifoldeb, yn 15 oed, yn y 1960au.

Fe wnes i barhau i wirfoddoli fel gweithiwr ieuenctid am flynyddoedd lawer, ble bynnag roeddwn i’n byw. Fe es i i’r brifysgol a gwneud PhD ar droseddwyr ifanc a’r system cyfiawnder ieuenctid. Fe adawais i’r brifysgol yn eithaf ansicr p’un a oeddwn i eisiau bod yn academydd neu’n weithiwr ieuenctid. Am y 30 mlynedd nesaf, fe gyflawnais i’r ddwy rôl. Ac, o ganol y 1980au, roeddwn i ynghlwm wrth bolisi ieuenctid, yn gyntaf yng Nghymru, yna yn y Deyrnas Unedig, ac yn ddiweddarach trwy’r Comisiwn Ewropeaidd, Cyngor Ewrop a’r Cenhedloedd Unedig.

Yn ystod y 30 mlynedd diwethaf, rydw i wedi adolygu polisïau ieuenctid mewn 21 o wledydd Ewropeaidd, ysgrifennu tair cyfrol ar ‘gynorthwyo pobl ifanc yn Ewrop’ a golygu saith cyfrol o Hanes Gwaith Ieuenctid yn Ewrop. Mae’r teitl cyntaf yn ddiddorol oherwydd ei fod yn arwain ymlaen o’r is-deitl Ymestyn Hawliau: cynorthwyo pobl ifanc yng Nghymru (Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2000), sef y polisi ieuenctid penodol cyntaf yng Nghymru ac, yn fy marn i, un o’r fframweithiau polisi mwyaf trawiadol a blaengar ar gyfer pobl ifanc i’w gynhyrchu erioed yn unrhyw le yn y byd. Yn arwyddocaol, awgrymodd rôl i waith ieuenctid yn benodol ac yn ymhlyg, yn annibynnol a thrwy bartneriaeth ag asiantaethau eraill, ar draws ystod o feysydd polisi.

Ar ddechrau’r broses o adolygu polisïau ieuenctid Cyngor Ewrop, ym 1997, ychydig iawn o gydnabyddiaeth a roddwyd i ‘waith ieuenctid’, heb sôn am drafodaeth arno. Nid oedd y Papur Gwyn cyntaf ar bobl ifanc a gyhoeddwyd gan y Comisiwn Ewropeaidd yn 2001 yn cyfeirio ato. Nid oedd Cyngor Ewrop yn siarad amdano. Roedd pob sefydliad yn darparu cymorth ar gyfer yr hyn y gallem ei ystyried yn ‘waith ieuenctid’, er hynny, yn eu gwahanol ffyrdd, yn unol â’u hamcanion sefydliadol – roedd rhaglenni’r Comisiwn yn canolbwyntio ar ddysgu a symudedd, roedd prosiectau’r Cyngor yn ymwneud ag addysg hawliau dynol a datrys anghydfod. Roedden nhw’n siarad am addysg heb fod yn ffurfiol a dysgu heb fod yn ffurfiol, yn ôl eu trefn, nid gwaith ieuenctid.

Dim ond erbyn diwedd y blynyddoedd 2000 y dechreuwyd ymchwilio i’r cysyniad o ‘waith ieuenctid’, trwy’r prosiect Hanes Gwaith Ieuenctid yn Ewrop (2008-2018). Datgelodd pob seminar a gynhaliwyd y gwahaniaethau enfawr o ran deall natur gwaith ieuenctid a’r amrywiaeth enfawr yn y ffyrdd o’i ddarparu. Mewn rhai rhannau o Ewrop, roedd bron fel addysg ffurfiol; mewn rhannau eraill, fel gwaith cymdeithasol therapiwtig. Roedd y Confensiwn Gwaith Ieuenctid Ewropeaidd 1af, a gynhaliwyd yn 2010, yn dathlu’r amrywiaeth honno.

Ond, o’r tu allan, gallai’r amrywiaeth honno edrych yn anhrefnus yn hawdd. A allai popeth o waith ‘datgysylltiedig’ gyda phobl ifanc ar y stryd i waith sefydliadau ieuenctid ymreolus neu ymgyrchoedd ieuenctid ar fater penodol oll gael ei ystyried yn ‘waith ieuenctid’? A allai’r cyfan fodoli o dan yr un faner? Ai gwaith wedi’i gyfeirio at grŵp oedran penodol yn unig oedd ‘gwaith ieuenctid’, neu ymarfer mewn lleoedd penodol, methodoleg, neu rywbeth arall? Ceisiodd yr 2il Gonfensiwn Gwaith Ieuenctid Ewropeaidd, a gynhaliwyd yn 2015, sefydlu p’un a oedd unrhyw ‘dir cyffredin’ mewn gwirionedd, ar draws mathau o ymarfer, arddulliau darparu, lleoliadau daearyddol a’r materion yr ymdrinnir â nhw.

Er syndod, efallai, cytunwyd yn gyffredinol bod yr holl ‘waith ieuenctid’ (er nad oedd hynny wedi’i ddiffinio’n bendant o hyd o ran ymarfer) yn ceisio cyflawni dau nod: hyrwyddo ac amddiffyn mannau ar gyfer pobl ifanc (mannau ar gyfer ymreolaeth, cyfranogiad, llais a gweithredu), a chefnogi pontydd i bobl ifanc gymryd y camau nesaf tuag at ddyfodol cadarnhaol a phwrpasol. Yn fyr, roedd gwaith ieuenctid yn ymwneud â helpu pobl ifanc i fod yn ifanc a helpu pobl ifanc i ddod yn oedolion.

Anaml y bydd rhethreg mor aruchel yn trosi’n hawdd neu’n gyflym yn realiti. Yr hyn sydd wrth wraidd gwaith ieuenctid yw’r angen am sgiliau myfyriol ac wedi’u mireinio i negodi safbwyntiau gwahanol rhwng pwysau a disgwyliadau gwahanol. Cyflëwyd y rhain ym mhennod olaf Cyfrol VII o’r gyfres Hanes: deuddeg trilema ar gyfer gwaith ieuenctid. Fe’i gelwir yn ‘Drialog myfyriol’, sy’n amlygu’r gwersi o’r prosiect hanes. Mae’n bell o’r ystrydebau gor-syml sy’n tybio bod gwaith ieuenctid yn ymwneud â phing-pong a phŵl, er y gallai hynny fod yn fan cychwyn yn sicr, wrth i berthnasoedd gael eu ffurfio ac ymddiriedaeth gael ei datblygu.

Yn ddiweddarach eleni, bydd 3ydd Confensiwn Gwaith Ieuenctid Ewropeaidd yn cael ei gynnal ar-lein, gyda’r nod o sefydlu Agenda Gwaith Ieuenctid Ewropeaidd trwy’r ymrwymiadau a fynegir yn strategaeth ieuenctid newydd yr Undeb Ewropeaidd (2018-27) a strategaeth sector ieuenctid newydd Cyngor Ewrop (hyd at 2030). [Cytunodd Cyngor Ewrop ar Argymhelliad ar Waith Ieuenctid yn 2017 hefyd.]

Yng Nghymru, fel ym mhobman arall, bu’n rhaid i waith ieuenctid ymladd i gael parch a chydnabyddiaeth, darbwyllo eraill droeon o’i ansawdd a’i effaith, a dadlau ei achos dros hyfforddiant, cymhwysedd a chynyddu capasiti. Mae addysg a dysgu heb fod yn ffurfiol – a ddarperir trwy waith ieuenctid – yn bodoli rhwng addysg ffurfiol a dysgu anffurfiol. Cânt eu camgyfleu o hyd a’u camddeall yn aml. Mae cyflawni rhywfaint o gydraddoldeb ag addysg fel amgylchedd dysgu yn her sylweddol o hyd. Yn wir, teitl fy mhapur ar gyfer y 3ydd Confensiwn Gwaith Ieuenctid Ewropeaidd yw Heriau Allweddol ar gyfer Gwaith Ieuenctid Ewropeaidd a Gwaith Ieuenctid yn Ewrop. Mae ar gael ar wefan y Confensiwn (Saesneg un unig). Y brif neges yw bod gwaith ieuenctid yn parhau i fod yn anniben yn gysyniadol, yn wan o ran cymhwysedd yn aml, yn brin o hygrededd, ac wedi’i gysylltu’n wael â sectorau polisi ieuenctid eraill.

Mae gan Gymru fantais fawr oherwydd ei bod yn gallu angori gwaith ieuenctid yn fframwaith athronyddol Ymestyn Hawliau – yr angen i ymestyn cyfleoedd a phrofiadau cadarnhaol i bobl ifanc, yn enwedig y rhai hynny sy’n annhebygol o’u cael mewn unrhyw ffordd arall. Mae gwaith ieuenctid yn ymarfer eclectig ac ymatebol. Mae hefyd yn ymarfer adweithiol, a ddangoswyd yn arbennig yn ystod yr argyfwng Covid-19. Trwy arweinyddiaeth yr unigolion rhagorol a phrofiadol ar y Bwrdd Gwaith Ieuenctid Dros Dro, a oedd eisoes wedi ehangu cylch gorchwyl cefnogaeth Llywodraeth Cymru i waith ieuenctid mewn perthynas ag iechyd meddwl a digartrefedd ieuenctid, datblygwyd gwaith ieuenctid digidol ac ar-lein yn gyflym (gan ddysgu o wledydd Ewropeaidd eraill, yn enwedig y Ffindir ac Estonia) i gynorthwyo pobl ifanc ar adeg heriol iawn. Mae hynny wedi cryfhau enw da gwaith ieuenctid, darparu cydnabyddiaeth o waith ieuenctid, a dyfnhau’r parch at waith ieuenctid, mewn cyfnod anodd.

Mae gwaith ieuenctid yn agos i’m calon, ac eto rwy’n gallu ei ystyried o safbwynt beirniadol. Mae’n gallu bod yn gyfres ymlaciol a hamddenol o weithgareddau a ddarperir gan wirfoddolwyr ymroddedig ond heb eu hyfforddi. Fodd bynnag, os yw cymdeithasau eisiau i waith ieuenctid sefyll ochr yn ochr ag ymarfer proffesiynol arall, gan ategu addysgu, gwaith cymdeithasol a phroffesiynau eraill cysylltiedig, a darparu dysgu datblygiadol myfyriol ar gyfer, gyda, a chan bobl ifanc, yna mae angen ymrwymiad i addysg broffesiynol a llwybr dysgu cydlynol ar gyfer ymarferwyr gwaith ieuenctid, cyflogedig neu ddi-dâl, sy’n ymdrin â theori, polisi ac ymarfer; gwybodaeth, sgiliau ac agweddau; a chymwyseddau academaidd, galwedigaethol a chymunedol. Dyna ein her ar gyfer y dyfodol. Cyhoeddwyd Ymestyn Hawliau 20 mlynedd yn ôl. Gallai lle arwyddocaol i waith ieuenctid o fewn polisi cyhoeddus ehangach ar gyfer pobl ifanc fod ar y gweill yng Nghymru.

 

Dr Howard Williamson

Mae Dr Howard Williamson yn Athro Polisi Ieuenctid Ewropeaidd  ym Mhrifysgol De Cymru. Ac yntau'n weithiwr ieuenctid cymwys gyda'r Cyd-bwyllgor Negodi (JNC), mae hefyd wedi cynghori llawer o lywodraethau ar bolisi ieuenctid. Yng Nghymru, buodd yn gadeirydd i Bartneriaeth Gwaith Ieuenctid Cymru ac yn Is-gadeirydd i Asiantaeth Ieuenctid Cymru rhwng 1991 a 2006.  Mae'n gyfarwyddwr Grassroots - Prosiect Ieuenctid Canol Dinas Caerdydd, ac  yn ymddiriedolwr i Wobr Rhyngwladol Dug Caeredin. Mae wedi gweithio'n agos ar faterion ieuenctid o fewn y Comisiwn Ewropeaidd a Chyngor Ewrop fel ei gilydd, ac wedi cyhoeddi'n eang ar y materion hyn. Derbyniodd CBE yn 2002 a CVO yn 2017. 

Yr Athro Mick Waters - Dysgu Cyfunol: beth sydd yn y gymysgedd?

Mick WatersCymerodd technoleg ddigidol, sef adnodd ac iddo addewid ers i gyfrifiaduron gael eu cyflwyno mewn ystafelloedd dosbarth yn y 1980au, gam mawr ymlaen yn sydyn wrth i ysgolion (ynghyd â gweddill cymdeithas) geisio dygymod ag amgylchiadau’r clo.

Defnyddiodd llawer o ysgolion mewn llawer o wledydd dechnoleg i helpu eu disgyblion i ddysgu gan ddefnyddio gwefannau i gynnal gweithgaredd dysgu neu wersi ar-lein byw. Wrth i fyd addysg ddisgwyl dyfodol agos ansicr gyda’r posibilrwydd o gyfyngiadau symud lleol, swigod cwarantin a phatrymau presenoldeb anwadal, rhoddir mwy a mwy o ystyriaeth i bosibiliadau digidol. Yn ddiddorol, cyfeirir yn gyffredin bellach at y cydbwysedd rhwng dysgu yn yr ysgol a dysgu gartref, o bell fel ‘dysgu cyfunol’.

Wrth gwrs, mae ‘dysgu cyfunol’ ychydig yn fwy cymhleth na hynny.

Yn yr adroddiad ‘Dyfodol Llwyddiannus’, rhestrodd Graham Donaldson ddeuddeg egwyddor addysgol a fyddai’n sail i lwyddiant y Cwricwlwm Newydd i Gymru. Yn yr wyth tudalen ar y deuddeg egwyddor hynny, mae’r gair ‘cyfuno’ yn ymddangos deirgwaith yn unig, ac nid yw’r geiriau ‘cyfrifiadur’, ‘technoleg’, ‘digidol’ neu ‘rithwir’ yn ymddangos o gwbl. Efallai bod y cysyniad o ‘ddysgu cyfunol’ yn haeddu sylw pellach, yn enwedig gan fod y drafodaeth ar addysgeg yn codi stêm wrth i’r Cwricwlwm i Gymru ddod yn realiti.

Roedd Graham yn sôn am y ffordd y mae angen i’n haddysgeg ddwyn ynghyd, neu gyfuno, ystod o wahanol ddulliau addysgu, wedi’u hymarfer yn dda. Roedd yn pwysleisio bod y dadleuon polareiddiedig hynny ynglŷn â thechnegau blaengar a thraddodiadol neu ddulliau didactig a darganfod yn ofer, a’r hyn y mae arnom ei angen yw athrawon sydd â stoc eang o  addysgeg sy’n defnyddio’r dull iawn ar yr adeg iawn gyda’r dysgwyr iawn at y diben iawn. Dyna pam mae defnyddio technoleg i gysylltu dysgu rhwng y cartref a’r ysgol yn rhan o ymagwedd gyfunol, ond nid y cyfan ohoni.

Wrth gwrs, cymysgedd yw ‘cyfuniad’, yn syml. Mae’r sefyllfa dysgu cyfunol bresennol yn debyg i ddatblygiadau ym myd ffasiwn pan grëwyd Viyella yn y 1890au. Parwyd ysgafnder cotwm â chryfder gwlân i wneud dillad ffasiynol a chynnes; ‘y gorau o ddau fyd’, fel petai. Defnyddir math arall o gymysgu wrth gynhyrchu te a choffi, lle y ceisir sicrhau blas cyson i’r defnyddiwr. Yr her i ysgolion yw cymysgu’r amryw ddisgyblaethau pwnc, trwy Feysydd Profiad Dysgu, yn brofiad ysgol cyson i bobl ifanc sy’n eu paratoi’n dda ar gyfer y dyfodol ar yr un pryd â’u galluogi i fwynhau eu presennol.

Wrth goginio, ac ychwanegu llaeth at y roux, mae defnyddio chwisg i gael yr aer i mewn i’r saws wedi’i gyfuno yn sicrhau ei fod yn llyfn heb unrhyw lympiau. Yn y 1920au, dyfeisiwyd cymysgwyr bwyd, sy’n ein helpu i wneud rhai bwydydd yn haws i’w llyncu. A ddylem ni fod yn cymysgu cynnwys ein cwricwlwm trwy ei chwisgo i’r fath raddau ei fod yn cael ei hylifo’n biwrî, neu ‘smwddi dysgu’, neu a oes angen i ni sicrhau bod rhywbeth i’w gnoi? Rydym yn gwybod bod arnom angen ffibr; mae bara brown yn well i ni na bara gwyn lle mae’r grawn wedi cael ei brosesu a’i gyfuno. Mae angen i ni gynnig dysgu sy’n darparu ‘rhywbeth i roi’ch dannedd ynddo’ ar yr un pryd â sicrhau ei fod yn flasus ac yn atyniadol o lyfn. Sut gallwn ni ddatblygu profiad dysgu sy’n cynyddu gwybodaeth a dealltwriaeth ar yr un pryd â datblygu sgiliau, yn ogystal ag agweddau a pherthnasoedd cadarnhaol?

Gallai’r diddordeb presennol mewn dysgu cyfunol ein helpu i feddwl am agweddau eraill ar y cymysgedd dysgu. A allwn ni gynyddu ein hymdrechion i ennyn diddordeb plant gartref i gyrraedd ymhellach a bod yn fwy buddiol? A allem achub ar y cyfle hwn i ystyried gwaith cartref o ddifrif? Er bod rhai ysgolion wedi newid ei enw, gwaith cartref yw un o’r elfennau hynny o addysg rydym fel petaem yn gwybod nad yw’n iawn. A allem ei wneud yn werth chweil trwy wneud rhywbeth i greu cyfuniad cyson â dysgu yn yr ysgol?

Go brin y bydd byth yn destun ymchwil, ond mae llawer o enghreifftiau o bobl ifanc a ddefnyddiodd y we yn ystod cyfnod y clo i archwilio’r dysgu gartref a gynigiwyd gan ysgolion heblaw am eu rhai nhw. Yn yr un modd, mae llawer o enghreifftiau o blant yn ‘rhoi cynnig’ ar ddysgu a fwriadwyd ar gyfer plant mewn grwpiau blwyddyn dipyn yn hŷn neu’n iau na’u rhai nhw. A yw’n bryd mynd i’r afael â’r ffordd y mae dysgu’n cael ei anelu at blant a anwyd rhwng dau fis Awst fel y ffordd orau o drefnu, ac yn lle hynny cyfuno’r addysg a gynigiwn yn well i weddu i wahanol lefelau aeddfedrwydd mewn plant?

O ran technoleg fel cyfrwng dysgu, sut gallwn ni gyfuno’r defnydd o brofiad rhithwir â’r cyfle i bobl ifanc ymgysylltu ag eraill mewn lleoliadau dilys, fel cyflogaeth, prifysgolion, ysgolion mewn mannau eraill a phlant mewn gwledydd gwahanol?

Mae’r gwahanol ddatblygiadau yn ymwneud â’r cwricwlwm yn ‘Cenhadaeth ein Cenedl’ yn dod at ei gilydd. Mae’r cwricwlwm ei hun yn cael ei gefnogi gan yr holl ddatblygiadau hynny sydd wedi bod yn yr arfaeth am bedair blynedd: Addysg Gychwynnol i Athrawon, safonau proffesiynol, Anghenion Dysgu Ychwanegol, arolygu, yr Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol, dysgu proffesiynol a mwy yw’r cynhwysion yr aethpwyd i’r afael â nhw i gyfuno â bwriad ac uchelgais y Cwricwlwm newydd i Gymru. Mae’n gymysgedd cryf!

Wrth i’r agenda symud yn bendant tuag at bwyslais ar addysgeg ar gyfer y cwricwlwm newydd, mae’n hollbwysig bod arbenigedd pawb sy’n gysylltiedig yn cyfuno i roi bywyd i’r cwricwlwm. Yn wir, mae’n debyg mai’r cyfuniad pwysicaf ym myd addysg yng Nghymru ar hyn o bryd yw’r cymysgedd cynhyrchiol o athrawon ac arweinwyr ysgol ac asiantaethau amrywiol: AGA, SAU, NAEL, ESTYN, LlC, NAPL, ALl, RSIO, CBAC, CGA a’r holl rai eraill. Bydd yr holl asiantaethau hyn yn gweithio gyda’i gilydd, gydag ysgolion ac wrth eu hochr i gyfuno eu gwybodaeth a’u dysgu eu hunain, yn sicrhau’r wobr a geisiwn ar gyfer ein pobl ifanc: Dyfodol Llwyddiannus.

 

Yr Athro Mick Waters

Mae Mick Waters yn gweithio gydag ysgolion yng Ngorllewin Canolbarth Lloegr wrth godi safonau. Mae hefyd wedi bod gweithio ar lefel genedlaethol gyda Llywodraeth Cymru gan gynnig cyngor a chefnogaeth i'r agenda diwygio addysg ac mae wedi chwarae rhan hanfodol yn natblygiad y safonau proffesiynol ar gyfer addysgu ac arweinyddiaeth a chynorthwyo addysgu.

Newydd lanio: offeryn delweddu safonau newydd ar gyfer y PDP

Hyd yma, mae’r Pasbort Dysgu Proffesiynol wedi rhoi lle i chi, fel ymarferwr addysg, fyfyrio ar eich arfer a’ch dysgu yng nghyd-destun eich safonau proffesiynol.

Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, rydym ni wedi bod ar daith ddarganfod gyda’r PDP i ddod o hyd i ffyrdd newydd o’ch helpu i ryngweithio â’ch safonau mewn ffordd fwy ystyrlon.

Rydym ni wedi gwrando ar adborth ymarferwyr a awgrymodd y byddai’r gallu i adnabod cryfderau a gwendidau yn hawdd mewn perthynas â’r safonau proffesiynol yn fuddiol. Rydym wedi ystyried yr adborth hwn i ddatblygu rhywbeth a fydd yn ddefnyddiol iawn i chi, yn ein barn ni.

Rydym ni’n gyffrous i rannu’r diweddariad hwn â chi, o’r diwedd.

Ffordd newydd o weld pethauStandards1 Welsh

Rydym wedi cyflwyno offeryn delweddu newydd sydd wedi ymestyn eich gallu i fapio unrhyw brofiad i’ch safonau yn y PDP. Bydd hyn yn ei gwneud yn haws i chi weld ble rydych chi nawr, a ble mae angen i chi fynd nesaf yng nghyd-destun eich safonau proffesiynol.

Nawr, pan fyddwch chi’n lanlwytho map a darn o dystiolaeth yn unol â safon neu elfen, gallwch chi fynd gam ymhellach trwy gwblhau hunanasesiad o’ch cynnydd yn unol ag ef gan ddefnyddio opsiwn bar ochr.

Hefyd, byddwch chi’n gweld tudalen newydd yn eich gweithlyfr safonau o’r enw ‘trosolwg o’r safonau’. Bydd y dudalen hon yn rhoi cynrychiolaeth weledol i chi o’ch cynnydd yn unol â’ch safonau. Byddwch chi’n gallu gweld eich meysydd cryfder a’ch meysydd i’w datblygu yn glir, a faint o’r safonau sydd â thystiolaeth wedi’i mapio yn unol â nhw. Wedyn, gallwch chi lywio’n hawdd o’r dudalen trosolwg i weld y dystiolaeth rydych chi wedi’i lanlwytho a’i mapio yn unol â’r safonau.

Eich map i bobman

Standards3 WelshOs byddwch yn dymuno, gallwch chi rannu’ch gweithlydr safonau ac unrhyw dystiolaeth rydych chi wedi’i mapio yn unol â’r safonau gyda’ch rheolwr neu’ch cymheiriaid. Trwy rannu hyn, byddwch chi’n dechrau ffurfio sylfaen deialog broffesiynol i’ch helpu i nodi’r camau nesaf yn eich taith dysgu proffesiynol. Beth bynnag y byddwch chi’n penderfynu ei wneud, cadwch eich PDP wrth law. Gallwch weld i ble y bydd yn mynd â chi.

I archwilio'r offeryn newydd, mewngofnodwch i'ch PDP.

Os ydych chi’n bwriadu dechrau defnyddio’ch PDP, bydd ein canllaw byr yn eich helpu i greu’ch cyfrif ar-lein.

Os oes gennych chi unrhyw gwestiynau neu adborth ar yr offer delweddu newydd, neu yr hoffech chi drefnu arddangosiad o’r PDP ar gyfer eich sefydliad, Mae'r cyfeiriad e-bost hwn wedi'i warchod rhag robotiaid sbam. Rhaid i chi alluogi JavaScript i'w weld..

Hazel HaggerDysgu a datblygiad proffesiynol athrawon

Rydym mewn cyfnod sy’n cynnig cyfle digynsail. I athrawon, i addysg athrawon, ac i ysgolion, cymerir diwygio yn ganiataol. Ac mae’r newidiadau yn gynhwysfawr ac yn radical. A fyddwch chi’n dewis bod yn rhan o arwain y newid hwnnw? Neu ai gwylio ar yr ymylon fyddwch chi?

Mae’r gymuned addysg yng Nghymru wrthi’n mynd trwy gyfnod o chwyldro sydd, yng ngeiriau’r Gweinidog Addysg, Kirsty Williams AS yn ‘ddigywilydd o uchelgeisiol’. Mae tair nodwedd amlwg wrth galon y mudiad diwygio cenedlaethol hwn:

  • bod y pwyslais pennaf ar ddysgwyr a dysgu;
  • cydlyniant y diwygiadau ar draws ysgolion ac Addysg Gychwynnol i Athrawon; a
  • chydnabod mai’r cysyniad newydd o broffesiynoliaeth athrawon wedi’i gwreiddio yn y diwygiadau yw’r allwedd i gyflawni’r glasbrint.

Er mwyn i’r diwygiadau lwyddo, bydd angen athrawon ar Gymru sy’n dra chymwys ac sydd hefyd yn ddysgwyr, yn arloeswyr, yn ddylunwyr cwricwlwm ac yn ddeallusion sy’n ymgysylltu â gwaith ysgolheigaidd. Mae’r diwygiadau’n newid beth mae’n ei olygu i fod yn athro proffesiynol.

Ar yr un pryd, mae athrawon dan hyfforddiant ar y rhaglenni Addysg Gychwynnol i Athrawon (AGA) sydd newydd eu hachredu yn cael eu paratoi i goleddu’r diwygiadau addysgol a datblygu i fod y gweithwyr proffesiynol hyblyg, ymaddasol ac arloesol sydd eu hangen ar y diwygiadau. Ac ochr yn ochr â nhw mewn ysgolion, ceir athrawon sy’n gweithio i fodloni heriau’r fframweithiau cwricwlwm newydd. Mae’r synergedd hwn rhwng diwygio ysgolion a diwygio AGA yn meithrin cydweithio a chyfnewid gwybodaeth, ac mae’n golygu bod y rôl addysgu mewn ysgolion ac Ysgolion Addysg yn cael ei dyrchafu o fod yn weithredwr i fod yn strategydd.

Mae’r weledigaeth dysgu proffesiynol sy’n cyd-fynd â’r system addysg ddatblygol yng Nghymru yn cael ei hysgogi gan y gred y gall pob athro wella’i ymarfer ac y gall pob plentyn ffynnu. Mae gweld athrawon fel dysgwyr proffesiynol gydol oes "sy’n myfyrio ar eu hymarfer eu hunain a’i wella er mwyn cymell ac ysbrydoli’r bobl ifanc yn eu gofal' yn sail i’r 'Dull Gweithredu Cenedlaethol mewn perthynas â Dysgu Proffesiynol"1 .

Mae’r sylfaen ar gyfer dysgu proffesiynol gydol gyrfa wedi’i sefydlu mewn AGA. Nid yn unig y mae angen i athrawon dan hyfforddiant gaffael y wybodaeth, y sgiliau a’r dealltwriaethau a fydd yn eu galluogi i fynd i mewn i’r proffesiwn fel ymarferwyr cymwys, ond mae angen yr hyder, yr ymrwymiad, yr arbenigedd dadansoddol a’r arferion angenrheidiol arnynt hefyd ar gyfer archwilio’u hymarfer datblygol a’u meddwl addysgegol trwy gydol eu gyrfaoedd. Un o’r heriau lu sy’n wynebu tiwtoriaid prifysgol ac athrawon sy’n gweithio gydag athrawon dan hyfforddiant yw dylunio cwricwla sy’n bodloni’r ddau nod hyn. Ni all AGA baratoi athrawon newydd ar gyfer bob her y maent yn debygol o’i hwynebu, ond gall eu paratoi nhw i fod yn ddysgwyr proffesiynol gydol oes, effeithiol.

Mae’r flwyddyn gyntaf yn addysgu yn gam unigryw mewn dysgu sut i addysgu, ac ni ellir diystyru pwysigrwydd cymdeithasoli proffesiynol yn y lleoliad gwaith a’r proffesiwn. Mae’n llawn mor bwysig, fodd bynnag, fod y flwyddyn ymsefydlu, gan adeiladu ar y sylfeini a osodwyd mewn AGA, yn cael ei gweld fel rhan o gontinwwm dysgu a datblygu ehangach. Mae’n rhaid i athrawon newydd addysgu, ond mae’n rhaid iddynt barhau i ddysgu sut i addysgu hefyd. Mae’n hanfodol, felly, eu bod yn cael eu gweld a’u parchu gan gydweithwyr fel dysgwyr, ond mae hyn yn annhebygol o ddigwydd os nad yw athrawon sefydledig yn gweld bod ganddynt hwythau fwy i’w ddysgu. I athrawon newydd fod yn hyderus fel dysgwyr mewn ysgol, mae angen iddynt deimlo eu bod yn mynd i mewn i gymuned o ddysgwyr lle mae’n beth cyffredin i ymarfer gael ei ddadansoddi, i broblemau gael eu rhannu ac i athrawon fod â’r ddawn i ddysgu o ddadansoddiad beirniadol o’u hymarfer a’u meddwl eu hunain a’u cydweithwyr. Ni all dysgu proffesiynol ffynnu mewn sefydliad lle gwelir dysgu ac addysgu yn yr ystafell ddosbarth fel ymarfer preifat. Y cyfle yma yw i fwy o ysgolion gael mwy o’u hathrawon i ymgysylltu’n weithredol mewn AGA ac Ymsefydlu - a diddymu’r rhwystrau rhag cyfranogi’n agored a dysgu cydweithredol.

Mae ymgysylltiad athrawon ag AGA yn amlwg yn bwysig oherwydd y cyfraniad nodedig y gall athrawon ei wneud at ddysgu athrawon dan hyfforddiant. Yr hyn sy’n cael ei ddiystyru’n hawdd, fodd bynnag, yw’r llu o gyfleoedd ar gyfer eu dysgu proffesiynol eu hunain y mae cyfranogi’n feddylgar ac yn ymroddedig mewn AGA yn eu cynnig i athrawon sefydledig. Yn aml, mae mentoriaid ac athrawon eraill yn gweld eu hunain yn egluro’u harferion i athrawon dan hyfforddiant – y ‘pam’ yn ogystal â’r ‘beth’ a’r ‘sut’ – sy’n golygu bod rhaid iddynt feddwl am sut maent yn mynd i’r afael â phethau yn yr ystafell ddosbarth, a gall hynny yn ei dro arwain athrawon at ddealltwriaethau newydd o’r hyn maent yn ei wneud, a darparu ysgogiad go iawn neu lwyfan ar gyfer dysgu proffesiynol. Mewn addysg, rydym yn sôn llawer am ymarfer myfyriol – ac i athro profiadol, mae gwybodaeth am ei ragdybiaethau, ei gredoau a damcaniaethau dealledig yn rhagofyniad angenrheidiol ar gyfer myfyrio beirniadol a thwf proffesiynol. Yn ogystal, fel partneriaid llawn mewn AGA, gan weithio’n agos gyda’r brifysgol i ddylunio a chyflwyno rhaglenni a chynnal ymchwil proffesiynol ar y cyd, caiff athrawon eu hannog nid yn unig i archwilio’u harferion presennol yn feirniadol a rhai’r ysgol, ond i ystyried arferion amgen hefyd.

Mae annog a galluogi pobl ifanc i ddatblygu ymwybyddiaeth o’u dysgu, a bod mewn sefyllfa drwy hynny i gymryd cyfrifoldeb amdano, yn cael ei ystyried yn fanteisiol i’w datblygiad fel dysgwyr ac i’r dysgu ei hun. O ran dysgu proffesiynol, byddwn i’n awgrymu, ar adeg pan na fu datblygiad athrawon erioed mor bwysig, bod pob athro – o athrawon dan hyfforddiant i ymarferwyr sefydledig – yn cael y cyfle i archwilio a thrafod syniadau’n feirniadol o ddaw o ymchwil ac ymarfer yn ymwneud â natur, caffael a datblygu arbenigedd addysgu, fel y gallant hwythau hefyd gymryd cyfrifoldeb am eu dysgu.


 1  Llywodraeth Cymru (2017), Addysg yng Nghymru: Cenhadaeth Ein Cenedl tud.23

 

Dr Hazel Hagger

A hithau’n gyn Gyfarwyddwr Rhaglenni Proffesiynol ym Mhrifysgol Rhydychen, penodwyd Dr Hazel Hagger yn Gadeirydd Bwrdd Achredu Addysg Gychwynnol Athrawon CGA yr haf diwethaf. Bu’n addysgu Saesneg am flynyddoedd lawer cyn ymuno â Phrifysgol Rhydychen. Bu ei hymchwil ddoethurol yn canolbwyntio ar ffyrdd o wneud arbenigedd athrawon wrth eu gwaith yn hygyrch i ddechreuwyr ac mae hi wedi ysgrifennu’n helaeth ar ddysgu a datblygiad athrawon.

 Fel cofrestrai CGA mae gennych fynediad i'r Pasbort Dysgu Proffesiynol,  offeryn ar-lein am ddim i’ch cynorthwyo i gofnodi’ch dysgu, myfyrio arno, ei rannu a’i gynllunio, gyda’r nod yn y pen draw o wella’ch ymarfer. Rhowch gychwyn ar y PLP

Keith Towler - Gwaith ieuenctid yn parhau i gefnogi pobl ifanc wrth oresgyn heriau COVID-19

Keith Towler squareFe gyhoeddodd y Prif Weinidog Cymru nifer o newidiadau yn ddiweddar, gan gynnwys ail agor canolfannau cymunedol o 20 Gorffennaf. Mae Datganiad ysgrifenedig Prif Weinidog Cymru sy’n mynd gyda’r cyhoeddiad hwn hefyd yn cyfeirio at rôl hanfodol gwasanaethau gwaith ieuenctid ar draws y sectorau gwirfoddol ac awdurdodau lleol, ac yn nodi fod canllawiau ar gyfer y sector i ddod. Dwi’n hapus i’ch diweddaru ein bod wedi cynnal y cyfarfod cyntaf o’r gweithgor sydd wedi cael ei alw i ddatblygu’r canllawiau hyn fydd yn cynorthwyo’r Sector Gwaith Ieuenctid i gynllunio er mwyn cynyddu gwasanaethau yn raddol.

Un o rannau mwyaf buddiol y dydd oedd cyflwyniad gan Gyd-Gadeirydd Cell Gynghori Dechnegol Covid-19, Fliss Bennée. Roedd rhai o’i negeseuon yn sobri rhywun o ddifrif, dydyn ni ddim allan o berygl eto yn bendant. Er hynny roedd hi’n galonogol clywed am sut mae’r cyfyngiadau symud wedi cael effaith sylweddol ar leihau marwolaethau, a gwybod bod yr aberthau sydd wedi’u gwneud gan bawb yng Nghymru wedi achub miloedd o fywydau. Mae gennym ni rôl bwysig fel sector yma, i helpu’n pobl ifanc (a’n cydweithwyr) i ddeall pwysigrwydd y dewisiadau a wnânt i ddiogelu eu hunain a diogelu pobl eraill, a byddwn yn cyfeirio at hyn yn ein canllawiau.

Sgiliau a chyflogadwyedd pobl ifanc

Mae’r rhifyn diweddaraf hwn o’r bwletin yn canolbwyntio ar Sgiliau a Chyflogadwyedd. Effaith economaidd y pandemig yw un o’r heriau mwyaf sy’n wynebu ein pobl ifanc ar hyn o bryd yn bendant, cywasgodd economi Prydain 2.2% yn nhri mis cyntaf 2020 – ei ddirywiad mwyaf mewn dros 40 mlynedd. Mae yna dystiolaeth mai gweithwyr ifanc sy’n fwyaf tebygol o golli gwaith yn sgil ffyrlo, colledion swyddi a lleihad mewn oriau. Mae Llywodraeth Cymru’n cymryd camau i gefnogi pobl i gyflogaeth neu hunangyflogaeth, gan sicrhau dilyniant a datblygiad dysgwyr yn y farchnad lafur gydol y pandemig hwn.

Serch hynny, mae pobl ifanc yn teimlo’n bryderus ac anfrwdfrydig. Bydd pryder em eu dyfodol yn cael ei ddwysáu gan effaith y cyfyngiadau symud ar iechyd meddwl a llesiant cyffredinol pobl ifanc.

Rwy’n cydnabod na all gwaith ieuenctid fod yn ateb i’r holl broblemau hyn. Serch hynny, rydym yn dal i fod yno i bobl ifanc, ac mae gennym gyfraniad pwysig i’w wneud. Mae gweithwyr ieuenctid yng Nghymru eisoes yn gwneud cyfraniad allweddol fel gweithwyr arweiniol, yn cefnogi pobl ifanc sy’n wynebu llu o rwystrau i gael mynediad i addysg, cyflogaeth neu hyfforddiant, a hynny drwy’r Fframwaith Ymgysylltu a Datblygu Ieuenctid. Mae gwaith ieuenctid ehangach hefyd yn cyfrannu at yr agenda hwn. Rydym yn cefnogi llesiant ac iechyd meddwl pobl ifanc, ni yw’r oedolyn dibynadwy y mae pobl ifanc yn ymddiried ynddo. Rydym yn eu hannog i fod yn optimistig, i dyfu a datblygu, i fachu ar gyfleoedd a dysgu sgiliau newydd, trwy brofiadau, hyfforddiant a gwirfoddoli. Mae rhifyn diweddaraf y Bwletin Gwaith Ieuenctid yn adeiladu ar hyn ac yn rhoi blas ar yr hyn mae'r sector yn ei gynnig i hybu sgiliau a chyflogadwyedd. builds on this and gives a flavour of what the sector offers to boost skills and employability.

I gadw i fyny â datblygiadau o fewn y sector gwaith ieuenctid, tanysgrifiwch i'r Bwletin Gwaith Ieuenctid

 

Keith Towler

Keith Towler yw cadeirydd y Bwrdd Gwaith Ieuenctid Dros Dro. Bu Keith yn Gomisiynydd Plant Cymru (2008 – 2015) ac mae nawr yn Ymgynghorydd Annibynnol. Mae’n arbenigwr uchel ei barch ar hawliau plant gyda thros 30 mlynedd o brofiad mewn swyddi gwaith cymdeithasol, gwaith ieuenctid a chyfiawnder ieuenctid.